Cẩm nang học lập trình cho người mới bắt đầu

Ngành công nghệ thông tin nói chung và lập trình nói riêng đang phát triển mạnh mẽ, đóng vai trò quan trọng trong mọi ngành công nghiệp và nền kinh tế. Điều này có nghĩa là dù bạn là người tự học IT hoặc có một số kỹ năng lập trình căn bản, bạn cũng đã nắm trong tay công cụ để thăng tiến và tiếp cận được với nhiều cơ hội việc làm IT hơn. 

Bài viết này gợi ý kế hoạch học lập trình cho người mới bắt đầu, các khóa học code/ngôn ngữ lập trình cơ bản, cũng như bàn luận tổng quan về cơ hội việc làm ngành lập trình.

Lập trình viên là gì?

Lập trình viên (tiếng Anh là Developer hoặc Programmer) là chuyên gia trong lĩnh vực lập trình máy tính. Lập trình viên làm việc cho các công ty phần mềm/công nghệ, hoặc làm freelance. Ngoài ra, họ cũng có thể chuyên môn hóa hóa trong phát triển ứng dụng di động, trí tuệ nhân tạo (AI), khoa học dữ liệu, và nhiều lĩnh vực IT khác.

Lập trình viên làm gì?

Công việc của lập trình viên bao gồm viết, kiểm tra và duyệt mã máy (code) để tạo ra các sản phẩm như ứng dụng, phần mềm, trang web,... Nói chung, họ sử dụng các ngôn ngữ lập trình để biên dịch ý tưởng và yêu cầu của khách hàng thành code có hiệu lực.

Lập trình viên lương bao nhiêu ở Việt Nam?

Mức lương lập trình viên tại Việt Nam khá tốt và dao động nhiều tùy thuộc vào các yếu tố như kỹ năng, kinh nghiệm, vị trí địa lý, công ty và lĩnh vực công nghệ. Con số này có thể bắt đầu từ 12 triệu VNĐ/tháng cho vị trí đầu vào/nhân viên cho đến 180 triệu VNĐ/tháng cho vị trí senior/quản lý.

Bất kỳ ai cũng có thể học lập trình cơ bản nếu có sự đầu tư về thời gian, cam kết sức và kết nối internet. Dưới đây là hướng dẫn cách học lập trình cho người mới bắt đầu theo từng bước.

1. Xác định lý do học lập trình

Trước khi bắt đầu học lập trình, hãy nghĩ xem tại sao bạn muốn xây dựng kỹ năng viết mã. Dự án bạn muốn hoàn thành là gì, kỹ năng này có thể giúp bạn phát triển ra sao, và bạn đã có sẵn những nguồn lực nào để học lập trình cơ bản cho người mới?

2. Nắm được kiến thức IT cơ bản

Sau khi đã xác định được mục tiêu, bạn cần học các kiến thức về ngành IT và lập trình cho người mới bắt đầu. 

Các kiến thức cơ bản bao gồm:

• Kiến thức khoa học máy tính (CS): Cấu trúc dữ liệu, giải thuật, thuật toán,...
• Ngôn ngữ lập trình: Một số ngôn ngữ lập trình phổ biến cho người mới bắt đầu bao gồm Python, JavaScript, HTML, CSS,...

3. Chọn một ngôn ngữ lập trình

Ngôn ngữ lập trình (coding language) là một hệ thống từ vựng và cú pháp được sử dụng để ra lệnh cho máy tính. 

Trong các chương trình học lập trình cho người mới bắt đầu, các ngôn ngữ không sử dụng cấu trúc dữ liệu hoặc thuật toán như HTML hoặc CSS thường được ưu tiên. Java và Python cũng rất phù hợp cho người mới và có nhiều ứng dụng. 

Dưới đây là một số đặc điểm của các ngôn ngữ trên để giúp trả lời câu hỏi “Mới học lập trình nên học ngôn ngữ nào?”:

• Python: Ngôn ngữ thường được sử dụng để phát triển trang web và phần mềm, tự động hóa tác vụ và phân tích dữ liệu. Học Python cho người mới bắt đầu là phù hợp vì ngôn ngữ này dễ học và sử dụng. 
• Java: Ngôn ngữ lập trình căn bản được sử dụng để phát triển nhiều loại ứng dụng dành cho thiết bị di động, PC hoặc ứng dụng web.
• HTML và CSS: Hai ngôn ngữ chính được sử dụng để phát triển trang web. HTML và CSS kết hợp để tạo ra nội dung và giao diện của một website.
• C/C++: Các ngôn ngữ cấp thấp được sử dụng để phát triển phần mềm hệ thống, trò chơi điện tử và các ứng dụng hiệu suất cao. C và C++ khó học hơn so với các ngôn ngữ khác cho người học IT cơ bản, nhưng linh hoạt và đa năng hơn. 

4. Chọn một khóa học lập trình online cho người mới bắt đầu

Không cần đến lớp học truyền thống, bạn có thể tiếp cận hàng nghìn khóa học lập trình trực tuyến hướng dẫn bạn mọi thứ từ HTML cơ bản đến cấu trúc dữ liệu và các thuật toán phức tạp. 

Dưới đây là gợi ý các khóa học lập trình cho người mới bắt đầu:

• Codecademy: Nền tảng dạy kỹ năng code miễn phí, cung cấp các khóa học viết mã có tương tác (interactive). Các khóa học bao gồm nhiều chủ đề như phát triển web, ngôn ngữ lập trình và khoa học dữ liệu.
• Coursera: Nền tảng học tập trực tuyến cung cấp các khóa học từ các trường đại học và tổ chức hàng đầu trên thế giới. Coursera có nhiều khóa học code khác nhau cho người mới bắt đầu, bao gồm Python, JavaScript và HTML/CSS.
• freeCodeCamp: Tổ chức phi lợi nhuận với các khóa học viết mã trực tuyến miễn phí. Các khóa học bao gồm nhiều chủ đề như phát triển web, khoa học dữ liệu và machine learning.

Một số kênh/web học lập trình cho người mới bắt đầu khác có thể kể đến là W3Schools, khóa học Khoa học máy tính của Harvard trên edX và kênh YouTube CS50.

5. Tự học lập trình cơ bản từ nhiều nguồn khác nhau

Ngoài các khóa học code, còn rất nhiều nguồn bổ ích và miễn phí bạn có thể tận dụng, ví dụ như:

• Video hướng dẫn (tutorial): Các video trực tuyến trên Youtube có thể hỗ trợ đắc lực học code cho người mới bắt đầu và là nơi để bạn thỏa mãn trí tò mò và tính sáng tạo
• Sách hoặc ebook: Nếu bạn là một người thích cách tiếp cận truyền thống, sách hoặc ebook dạng PDF tương ứng với ngôn ngữ bạn muốn học sẽ giúp quá trình học của bạn trở nên dễ dàng hơn. 

6. Hoàn thành các dự án

Để rèn luyện kỹ năng của mình, hãy tạo các dự án nhỏ để viết code thường xuyên, hoặc  tích cực giải các bài toán lập trình trực tuyến. 

Sau khi hoàn thành những dự án như vậy, bạn sẽ hiểu thêm về các khía cạnh của lập trình và phát triển phần mềm nói chung. Trong quá trình tìm kiếm việc làm, các dự án thực tế được “showcase” trên portfolio xin việc cũng sẽ giúp bạn ghi điểm với nhà tuyển dụng, từ đó nâng cao cơ hội cạnh tranh với các ứng viên khác đấy! 

✨ Học đi đôi với hành

Bạn học lập trình không bằng cách nào khác ngoài thực hành. Coder có thể biết đọc tất cả các khái niệm và cú pháp cần thiết để viết mã, nhưng các ý tưởng sẽ không thể thành hiện thực trừ khi bạn áp dụng những gì học được vào thực tế.

✨ Nên học các khoá có cấp chứng chỉ IT

Đạt được chứng chỉ IT là cách để xác minh bạn đã hoàn thành một khóa học code và nắm vững một chuỗi kỹ năng cụ thể trong lĩnh vực IT. Sự công nhận này lại càng quan trọng khi mục tiêu học lập trình của bạn là để tìm việc, vì đa số các công việc đều yêu cầu ứng viên phải có chứng chỉ cụ thể. 

✨ Tìm mentor hoặc tham gia cộng đồng lập trình viên

Kể cả trong quá trình học cơ bản hay nâng cao, cũng sẽ có lúc bạn gặp phải những vấn đề mà dù cố gắng thế nào cũng không giải quyết được. Đây là lúc mà một người giàu kinh nghiệm hơn có thể cho bạn những lời khuyên hữu ích, đó có thể là mentor tại chỗ làm của bạn, hoặc những chuyên gia trong ngành mà bạn kết nối được ngoài đời. 

Sau khi hoàn thành những khóa học lập trình cho người mới bắt đầu, các nhóm/cộng đồng online cũng có thể là nơi bạn tìm kiếm việc làm, cơ hội lập trình mong muốn.

--- Tác giả bài viết: Dasie Pham ---